ATATÜRK Der ki

Kimya Mühendisi Kimdir ?

Başlığımızdaki soruya yanıt vermek o kadar kolay değil. Belki akla aşağıdaki şıklar gelebilir;

a) Kimyasal maddeler üreten mühendistir.

b) Fabrikada çalışan kimyacıdır.

c) Çok bilgili bir tesisatçıdır.

Doğru yanıt d) "Yukarıdakilerden hiçbirisidir". (Akışkanlar mekaniği derslerinde gör­dükleri amansız, boru-akış örnekleri nedeniyle isyan içinde olan Kimya Mühendisliği öğrenci­leri şeytana uyarak c şıkkını seçebilirler). "Kimya Mühendisi" olarak ifade edilen ve bizi ilk iki şıktaki yanlış anlamaya götüren iki kelime bu mühendisi betimlemekte yetersiz kalmakladır.

Peki Öyleyse Kimya Mühendisi Kimdir?

Gerçekte Kimya Mühendisleri yeterince kimya bilgisine sahiptir, fakat bu bilgileri ile kimyasal maddeler üretmeleri gerçeğin çok kü­çük bir parçasını oluşturmaktadır. Kimya Mü­hendislerinin ne iş yaptıklarına, adlarına bakarak karar vermek bizi yanlış yola götürecektir. "Kimya Mühendisi" terimi bu mühendisliğin diğer mühendisliklerden farkını belirlemek için yeterli değildir.

Tüm mühendisler matematiği, fiziği ve mü­hendislik sanatını teknik problemlerin emniyetli ve ekonomik biçimde üstesinden gelmek üzere kullanırlar, yalnız Kimya Mühendisleri prob­lemlerin çözümünde geniş etkin kimya bilimini kullanırlar. Kimya ve Kimya Mühendisliğini bağlayan kuvvetli teknik ve sosyal bağları diğer mühendislik dallarında görmek olası değildir. Kimya ve Kimya Mühendisliği arasındaki bu evlilik her durumda diğer mühendislik alanlarım kıskandıracak üstünlük ve faydalar sağlar Kim­ya Mühendisliğine.

Kimya Mühendisliği mesleğinin doğasında varolan bilimsel ve teknik bilgi Kimya Mühen­disini "Evrensel Mühendis" olarak tanımlaya­cak derecededir. Evet bunu yanlış duymuyorsunuz, adları dar bir uzmanlık alanını anımsatması­na rağmen Kimya Mühendisleri çok yönlü yete­nekleri olan geniş bir alanda teknik problemleri çözümleyebilen birer eleman olarak yetişmektedirler.

Bu Evrensel Mühendisler Gerçekten Ne Yaparlar?

Son 100 yıl boyunca yaşam standartlarımı­za Kimya Mühendisleri büyük katkılarda bulun­muşlardır. AlChE’ın derlediği "Kimya Mühen­dislerinin En Büyük 10 Başarısı" aşağıda özetlenmektedir.

Atom, Aslında Çok Büyük

Biyoloji, Tıp, Metallurji ve Güç Santralleri atomun bölünmesi ve izotopların izole edilmesi ile bir devrim yaşamıştır. Kimya Mühendisleri­nin bu sonuçların alınmasında önemli bir yeri vardır. Du Pont'un Hanford kimyasal madde fabrikasının katkıları ile atom bombası üretil­miş, bununla birlikle 2. Dünya Savaşının acı bir şekilde sonuçlanmasına kadar giden bu gelişi­min teknolojileri bugün daha barışçıl uygulama­larda kullanılmaktadır. Tıp Hekimleri izotopları vücut fonksiyonlarını izlemek için kullanmakta, damar tıkanmalarını kısa zamanda belirleyebilmekledirler. Biyologlar hayatın temel mekaniz­masını anlama konusunda paha biçilmez bilgile­rin sahibi olmuşlar. Arkeologlar tarihsel bulun­tuların gerçek tarihlerini belirleyebilmislerdir.

Plastikler

19. yüzyılda polimer kimyası müthiş bir ilerleme göstermiştir. Bununla beraber ancak 20. Yüzyılda Kimya Mühendisleri polimerleri uygun ekonomik şartlarda üretmişlerdir. Bakali­tin 1908 'de tanıtılması ile plastik çağı başlamış, elektrik yalıtımında fişlerde, prizlerde, metal ta­vaların saptarında, moda mücevherlerde kulla­nım alanı bulmuştur. Günümüzde plastiklerin kullanımı hayatın her kademesinde etkili bir şe­kilde görülmektedirler.

İnsan Reaktörü

Kimya Mühendisleri uzun zamandır komp­leks kimyasal süreçleri daha ufak 'Temel işlemler"e ayırarak ince temekledirler. Bu işlemler ısı değiştiricileri, filtreleri, kimyasal reaktörleri ve bunlar gibileri içermekledir. İnsan vücudu da aynı şekilde klinik duyarlılığı arttırmak için in­celenmekte, tanı ve tedavi aygıtları geliştiril­mekte, yapay organlar gibi harikalar üretilmek­tedir. Tıp Hekimleri ve Kimya Mühendisleri da­ha uygun ve iyi bir yaşam için el ele çalışmaya devam etmektedirler.

İnsanlar İçin Harika ilaçlar

Kimya Mühendisleri Sir Arthur Fleming (1929'da Pensilini buldu) gibi kişilerin az mik­tarda geliştirdikleri antibiyotiklerin verimini mutasyonla ve mayalama teknikleri ile bir kaç bin kat arttırmışlardır. Düşük fiyatlı, yüksek ha­cimde elde edilen ilaçların üretimi kimya mü­hendislerinin çalışmalarıyla gerçekleştirilmiştir. Kimya Mühendisleri endüstriyel yaratıcılıkları sayesinde toplumun her katmanına sıkça, az bu­lunan maddeleri kazandırmışlardır.

Yapay Liflerle Koyunların En İyi Dostudur.

Battaniyeden elbiseye, yataktan yastığa ya­pay lifler sayesinde geceleri sıcak bir ortamda rahal bir uyku uyuyabilmekteyiz. Yapay lifler hayvansal kaynaklara gereksinmeyi azaltmışlar­dır. Naylon çoraplar bacakları genç ve çekici gösterirken Kevlardan (Du Pont firmasının ürettiği bir polimer) yapılan kurşun geçirmez ye­lekler polisleri kurşunlardan korumaktadır.

Sıvılaştırılmış Hava

Büyük oranda Azot (% 78) ve Oksijen (% 21) karışımı olan hava çok düşük sıcaklıklara soğutulunca (-195 ⁰C) sıvı hale yoğuşur. Kimya Mühendisleri sıvı havayı saf bileşenlerine düşük sıcaklık tekniği kullanıp soğutarak ayırırlar ve vakum yalıtımlı kamyonlarla (büyük termoslar gibi) taşınmaları sağlanır. Azot, donmuş gıda, yarı iletken üretimi ve soy gaz olarak kullanılır­ken, oksijen çelik yapımında, metallerin birbiri­ne kaynatılmasında, hastanelerde yaşam desteği olarak kullanılırlar.

Yaşadığımız Çevre

Kimya Mühendisi dünün atıklarını temizle­mek ve yarının kirliliğini önlemek için ekono­mik çözümler üretir. Katalitik dönüştürücüler, baca yağmurlayıcıları çevrenin temiz kalması için bir katkıdır. Kimya Mühendisleri yapayları­nı üreterek, etkili süreçler kullanarak ve yeni ge­ri döngü teknolojileri ile doğal maddelerin ve türlerin tüketilmesini azaltır.

Gıdalarımız

Bitkilerin verimli yetiştirebilmesi için Azot, Potasyum ve Fosfor gereklidir. Kimyasal güb­reler ekinlerin besinidir, ürün verimini arttırarak nüfus yoğunluğunun çok olduğu bölgelerde in­sanların beslenme sorununun çözümünde etken olmuşlardır. Biyoteknolojinin ilerlemesi de gıda üretimi­nin artışında elkin bir faktördür.

Petrokimyasallar

Kimya Mühendisleri ham petroldeki komp­leks organik molekülleri katalitik parçalanma ile daha basit moleküllere dönüştürdüler. Bu yapı taşları ayrılarak ve tekrar birleştirilerek benzin, yağlama yağları, plastikler, yapay kauçuk ve ya­pay liflerin üretiminde kullanılmaktadırlar.

Yapay Kauçukla Koşmak

Kimya Mühendisleri yapay kauçuğun geli­şiminin en tanınmış üyeleridir. 2. Dünya Sava­şında, yapay kauçuğun önemi büyük olmuştur. Modern toplum kauçuğun üzerinde koşmakta­dır. Tekerlek lastikleri, contalar, hortumlar ve ta­şıyıcı bantlar kauçuktan yapılır. Araba kullanır­ken, bisiklete binerken, koşarken hep onun üs­tündeyiz .

KİMYA MÜHENDİSLERİNİN ÇALIŞMA ALANLARI

"Dört Büyük" mühendislik alanım İnşaat, Makina, Elektrik ve Kimya Mühendisleri oluşturur. Bunların içinde Kimya Mühendisleri sayısal olarak grubun en küçük üyesidir. Bunun­la birlikle göreli olarak, gelişmiş bir ülke olan A.B.D.'yi örnek verirsek: bir çok endüstride Kimya Mühendisleri en önemli pozisyonlarda görev almakta ve ortalama olarak maaş yüzdele­ri dört büyüğün en yükseğidir. Kimya Mühen­dislerinin bu ülkede en önemli pozisyonlarda ol­duğu şirketlerden: Du Pont, 3M, Union Carbide, Dow Chemical, Exxon, BASF, Gulf Oil, Texaco ve B.F. Goodrich sayılabilir.

Belirgin olarak Kimya Mühendisleri ham­maddeleri değerli ürünlere dönüştüren kimya­sal prosesler üzerinde yoğunlaşmışlardır. Bu; ta­sarım, test, boyut-büyütme, işlemler (operasyon­lar) denetim (kontrol), optimizasyonun her ka­demesini içine almakta, bu dönüşümleri olası kılabilecek; damıtma, karıştırma ve biyolojik prosesler gibi "Temel İşlemleri" nicel olarak anlamayı gerektirmektedir.

Dr. S. Ferda Mutlu

Gazi Üniversitesi M.M. Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü